اطلاعات آماری موسسه خانه کتاب نشان می‌دهد که ۱۵۰ عنوان کتاب در زمینه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری تالیف و ترجمه شده‌اند که این آمار به کتاب‌های حوزه آموزشی ـ مهارتی خبرنگاری و روزنامه‌نگاری اختصاص دارد و موضوع‌های جانبی کمک‌آموزشی و میان رشته‌ای را در برنمی‌گیرد. -
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، طبق آمار ثبت شده موسسه خانه کتاب، از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۹۲ کتاب‌های منتشر شده با موضوع و عنوان خبر، خبرنویسی، روزنامه‌نگاری و برخی واژه‌های مشابه و مشتق این دو حوزه مجموعا ۱۴۴ عنوان کتاب است.
طی نتایج آخرین جست‌وجوها این تعداد کتاب شامل ۱۳۰ عنوان تالیف و ۱۴ عنوان ترجمه است که البته این آمار مطلق نیست ولی سعی شده با جست‌وجوی دقیق به واقعیت نزدیک باشد.
از میان کتاب‌های منتشر شده حدود ۶۰ تا ۷۰ عنوان کتاب تالیفی و حدود پنج عنوان کتاب ترجمه‌ای بازچاپ شده‌اند و مابقی چاپ نخست را دربردارند.
کتاب «خبر» شکرخواه و بیشترین بازچاپ‌ها
در میان ۱۳۰ اثر تالیفی حوزه خبرنگاری ۲۲ کتاب بیشترین بازچاپ را دارند که بالاترین بازچاپ را چاپ دهم و کمترین بازچاپ را چاپ دوم به خود اختصاص داده‌اند.
کتاب «خبر» نوشته دکتر یونس شکرخواه از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و کتاب «اصول خبرنویسی: شناخت، جمع‌آوری و انتشار اخبار» از سوی انتشارات سروش رکورد چاپ دهم را به خود اختصاص داده‌اند.
بعد از این دو اثر به ترتیب کتاب «روش‌های مصاحبه خبری» دکتر مهدی محسنیان‌راد با ۹ بار چاپ از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها رکورد بالایی را به دست آورده، کتاب «چگونه گزارش خبری تلویزیونی بسازیم» به قلم حسین قربانی از انتشارات سروش و کتاب «دمکراسی و خبر» ترجمه علیرضا دهقان از انتشارات سمت با دو بارچاپ کمترین رتبه بازچاپ را شامل می‌شوند.
کتاب‌های «اصول کاربردی خبرنگاری و خبررسانی در رادیو و تلویزیون» از انتشارات سروش، «خبرنویسی مدرن» از انتشارات خجسته چهار بار بازچاپ شده‌اند. «سبک‌های خبرنویسی» و «نگارش رسانه‌ای» از انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و «مبانی نگارش رسانه‌ای» از انتشارات خجسته، «مثلث طلایی نوشتن» و «خبرنویسی پیشرفته به زبان ساده» از انتشارات ثانیه و «خبر و خبرنگار» از انتشارات مهیستان سه بار بازچاپ را به خود اختصاص داده‌اند.
در میان آثار ترجمه‌ای این حوزه می‌توان به کتاب‌های «روزنامه‌نگاری حرفه‌ای»، «نرم خبر و سخت خبر: خبرنویسی پیشرفته»، «آداب مصاحبه مطبوعاتی» و «تجربه‌های ماندگار در گزارش‌نویسی» و «گزارش‌نویسی در مطبوعات» اشاره کرد که این سه کتاب اخیر با سه بار بازچاپ جزو کتاب‌های پرچاپ حوزه ترجمه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری به‌شمار می‌آیند. همچنین از مترجمان پرکار این بخش می‌توان از علی‌اکبر قاضی‌زاده نام برد که با ترجمه پنج کتاب در حوزه خبر و روزنامه‌نگاری از سایرین پیشی گرفته است.
کتاب‌های پرشمارگان و کم‌شمارگان در حوزه خبرنگاری
کتاب «از خبررسانی تا خبرگزاری» (چاپ نخست ۱۳۷۹) از نشر معاونت پرورشی تربیت اسلامی با شمارگان ۲۰ هزار نسخه و بعد از آن کتاب «شیوه تنظیم خبر» (چاپ نخست ۱۳۷۷) از نشر تربیت و کتاب «مقدمه‌ای بر شناخت روزنامه و خبر» (چاپ نخست ۱۳۷۸) از نشر چوگان با شمارگان ۱۰ هزار نسخه بیشترین شمارگان را به خود اختصاص داده‌اند و بقیه کتاب‌ها با ۵ هزار تا ۵۰۰ نسخه منتشر شدند.
از کتاب‌های با حداقل شمارگان می‌توان به کتاب «خبرنگاری و خبرنویسی حرفه‌ای» (چاپ نخست سال ۱۳۹۱) و کتاب «دمکراسی و خبر» (چاپ دوم ۱۳۹۰) با شمارگان ۵۰۰ نسخه اشاره کرد. درباره کتاب‌های پرحجم با صفحه زیاد کتاب «مجموعه مقالات بایسته‌های خبر» در ۶۴۸ صفحه و «روزنامه‌نگاری با فصلی جدید در بازنگری روزنامه‌نگاری معاصر» با ۵۶۸ صفحه رکورد کتاب‌های پرحجم را به دست آوردند. حداقل صفحه‌ها نیز متعلق به کتاب‌های «شیوه تنظیم خبر»، «مبانی خبرنویسی» و «خبر در قرن بیست و یکم: تکنولوژی جدید، ارزش‌های قدیم و یک تعریف جدید از خبر» است که به ترتیب در ۲۴، ۳۲ و ۴۸ صفحه منتشر شدند. محل نشر اکثر این کتاب‌ها تهران و بخش اندکی از آن‌ها در شهرستان بوده است.
فعال‌ترین و پرکارترین ناشران حوزه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری
طبق اطلاعات موسسه خانه کتاب فعال‌ترین و پرکارترین ناشران حوزه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در این دو دهه به ترتیب انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، همشهری، ثانیه، جام جم، سروش و روزنامه ایران را شامل می‌شوند، البته از دهه ۷۰ به بعد رفته رفته ناشران جدیدی وارد بازار نشر کتاب‌های حوزه خبر وروزنامه‌نگاری شدند و برخی ناشران قدیمی کم‌کار یا متوقف شدند اما انتشارات دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و انتشارات سروش متعلق به صدا و سیما کماکان رکورددار تالیف و ترجمه‌های زیادی هستند و انتشارات ثانیه در دهه ۸۰ نیز جزو فعالان متاخر این حوزه محسوب می‌شود که کتاب‌های بسیاری را در این حوزه چاپ و منتشر کرده است. از ناشران کم‌کارتر ولی نوظهور سال‌های اخیر نیز می‌توان به انتشارات طرح آینده، پیام ایرانیان، امام صادق(ع)، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و انتشارات خجسته اشاره کرد.
پیش از انقلاب کتاب «روزنامه‌نگاری» معتمدنژاد منتشر شد
تعداد مولفان و مترجمان کتاب‌های حوزه خبرنگاری و روزنامه‌نگاری و حضور افراد برجسته و پرکار این عرصه نیز از درون نتایج جست‌وجوی آماری کتاب‌ها حاصل شد. در میان کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای از مولفان شاخص این حوزه می‌توان به پیشکسوت این رشته اشاره کرد، دکتر کاظم معتمدنژاد از پیش از انقلاب کتاب «روزنامه‌نگاری» را چاپ کرد اما به لحاظ تعداد اثر باید از دکتر محسنیان‌راد نام برد که کتاب‌هایش به لحاظ تعداد، تکرار بازچاپ و تنوع در صدر قرار دارد و پس از وی افراد جوان‌تر این حوزه دکتر یونس شکرخواه، حسین قندی، علی‌اکبر قاضی‌زاده، احمد توکلی، امیدعلی مسعودی، حسن بشیر، اکرم عباسی، علیرضادهقان، مهدخت بروجردی و... به این عرصه گام نهادند
. نکته دیگر در این بخش آن‌که اکثر مولفان و مترجمان کتاب‌های خبر و روزنامه‌نگاری از استادان و افرادی با تجربه روزنامه‌نگاری و خبرنگاری هستند و این ویژگی مهم می‌تواند در ارتقای کمی و کیفی کتاب‌های این حوزه بسیار تاثیرگذار باشد.
گرانترین و ارزان‌ترین کتاب‌ها در حوزه خبرنگاری
به لحاظ قیمت کتاب‌ها نمی‌توان مقایسه کامل و صحیح در حوزه کتاب به شکل عام در حوزه خبرنگاری انجام داد به دلیل این‌که در بررسی سیر تحولات هر دهه هم نوسانات اقتصادی و هم سایر عوامل فنی چاپ مانند شمارگان و عوامل غیر فنی مانند یارانه کاغذ بر مقوله چاپ و قیمت‌گذاری بسیار موثر بوده‌اند و در کشور ما نیز این موضوع کاملا صدق می‌کند. بنابراین نمی‌توانیم مقایسه بین قیمت‌ها را در دو دهه انجام دهیم و عنوان گرانترین و ارزان‌ترین کتاب به آن‌ها بدهیم بلکه تنها برای اطلاع می‌توان از برخی تفاوت قیمت‌ها بین انواع کتاب‌های این حوزه و آثار منتشر شده در سال‌های نزدیک به هم یاد کرد. چاپ نخست کتاب «شیوه تنظیم خبر» در ۲۴ صفحه با بهای ۷۵ تومان در سال ۱۳۷۷ و چاپ نخست کتاب «اصول خبرنویسی: شناخت، جمع‌آوری و انتشار اخبار» در ۱۸۰ صفحه با بهای هزار تومان در سال ۱۳۸۳ عرضه شده که در چاپ دهم در سال ۱۳۹۱ با همان شمارگان ۵ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است یا چاپ نخست کتاب «خبر» دکتر شکرخواه در سال ۱۳۷۴ با سه هزار نسخه ۲۷۰ تومان بوده و چاپ دهم با ۵ هزار نسخه یک‌هزار و ۵۰۰ تومان است.
از گرانترین کتاب‌ها هم می‌توان به کتاب‌های فرهنگ علوم خبری یا کتاب‌هایی که شامل شرح مفصل جزییات روزنامه‌نگاری هستند، اشاره کرد که به دلیل حجم بالای صفحه یا ترجمه به فارسی ناگزیر قیمت بالاتری پیدا می‌کنند. چاپ نخست کتاب «روزنامه‌نگاری در عمل: چگونه خبر بنویسیم» اثری ترجمه‌ای که در سال ۱۳۹۰ با بهای ۱۰ هزار تومان عرضه شده یا چاپ نخست کتاب «فرهنگ رسانه: نخستین فرهنگ واژگان نوظهور در عرصه خبر و رسانه» در سال ۱۳۹۱، ۸ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی حوزه خبر و روزنامه‌نگاری اکثرا زیر ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسند و به طور متوسط در گرانترین وضعیت مانند سال ۹۱ و ۹۲ به ۵ هزار تا ۷ هزار تومان رسیده‌اند.
دیدگاه محسنیان‌راد درباره کتاب‌های خبرنگاری دهه‌های قبل ۷۰
آن چه از آمارها ارایه شد متعلق به دو دهه اخیر در کشورمان است ولی اگر بخواهیم سراغ دهه‌های قبل ۷۰ و دوران پیش از انقلاب برویم گفته‌های استاد ارتباطات و پیشکسوت روزنامه‌نگاری در ایران (دکتر محسنیان‌راد) کتاب «تحلیل محتوای چهل سال متون آموزشی در ایران» یاریگر ماست. وی در این کتاب درباره کتاب‌های منتشر شده دهه‌های گذشته حوزه روزنامه‌نگاری و خبرنگاری می‌گوید: «در این کتاب که با قلم من از سوی مرکز مطالعات رسانه‌ها در سال ۷۷ منتشر شد، آمار کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای حوزه متون آموزشی روزنامه‌نگاری در سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۷۳، ۲۸ عنوان کتاب می‌باشد که شامل حوزه ارتباطات، تاریخ و حقوق مطبوعات و غیره نمی‌شود.»
قدیمی‌ترین کتاب‌های آموزشی روزنامه‌نگاری
قدیمی‌ترین کتاب آموزش روزنامه‌نگاری نیز «روزنامه‌نگاری و تاریخ آن در جهان» نام دارد که در ۸۱ صفحه در سال ۱۳۳۳ از سوی انتشارات معرفت در قطع رقعی به چاپ رسیده است. در ادامه ۱۳ کتاب آموزش روزنامه‌نگاری و خبرنگاری تا پیش از انقلاب به چاپ رسیدند تا این‌که در اوایل انقلاب چهاردهمین کتاب از دکتر نعیم بدیعی با نام «روزنامه‌نگاری خبری: تهیه و تنظیم برای روزنامه» در قالب جزوه درسی منتشر شد و در سال ۱۳۶۹ «ویراستاری و مدیریت اخبار» توسط دکتر حسین قندی به عنوان بیست و چهارمین کتاب حوزه خبر و روزنامه‌نگاری عرضه شد. آخرین کتاب منتشر شده در این دوره چاپ نخست «روش‌های مصاحبه خبری» دکتر محسنیان‌راد است که به عنوان بیست و هشمتمین کتاب متون روزنامه‌نگاری از سوی دفتر مطالعات رسانه‌ها به چاپ رسید. همچنین در میان این تالیف‌ها ترجمه نیز وجود داشته که پرحجم‌ترین آن در ۳۳۹ صفحه با عنوان «روزنامه‌نگاری در عصر الکترونیک» توسط سید محسن تقوی در سال ۱۳۷۱ ترجمه شد.
جدیدترین کتاب‌های حوزه خبر و روزنامه‌نگاری
اما به لحاظ جدیدترین کتاب‌های منتشر شده در حوزه خبر و روزنامه‌نگاری می‌توان به ترتیب به کتاب‌های تالیفی «خبر» به قلم دکتر حسن بشیر از انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، «تیتر نویسی» به قلم مجید رضاییان از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، «اصول و قواعد خبرنویسی» به قلم علی‌اصغر نیک‌نظر از انتشارات رسانه تخصصی، «اصول خبرنویسی و خبرنگاری» به قلم امیرحسین زارعی از دانشگاه آزاد یزد و «مقاله‌نویسی: درسنامه‌ای مطبوعاتی و دانشگاهی» نوسته دکتر امیدعلی مسعودی از انتشارات سرای روزنامه‌نگاران اشاره کرد که همگی در بهار و تابستان ۹۲ منتشر شدند. همچنین از کتاب‌های متاخر ترجمه‌ای ثبت شده در موسسه خانه کتاب «گزارشگران بزرگ» است که با ترجمه قاضی‌زاده در سال ۱۳۹۱ از سوی انتشارات ثانیه به چاپ رسیده است اما اگر بخواهیم به نخستین کتاب‌های منتشر شده در اوایل سال‌های دهه ۷۰ که ارایه آمارهای ما نیز بر این مبنا بود، اشاره کنیم، باید چنین بگوییم که چاپ دوم کتاب «روزنامه‌نگاری با فصلی جدید در بازنگری روزنامه‌نگاری معاصر» اثر دکتر معتمدنژاد در سال ۱۳۷۲ جزو نخستین کتاب‌های منتشر شده این دهه بودند.
دانستن دو نکته درباره نتایج جست‌وجوی کتاب‌های حوزه نشر خبرنگاری و روزنامه‌نگاری ضروری است، یکی این‌که در آمار کتاب‌های این حوزه کتاب‌های فرهنگ لغت و کتابشناسی وجود داشت که به دلیل معین بودن موضوع کتاب‌های جست‌وجو شده با رویکرد آموزشی و مهارتی از کتاب‌های فرهنگ اصطلاحات در کنار آن‌ها نام نبردیم اما نام دو کتاب «فرهنگ اصطلاحات روزنامه‌نگاری فارسی» و «کتابشناسی روزنامه‌نگاری» منتشر شده در سال ۱۳۶۶ از کتاب‌های مهمی به‌شمار می‌آیند که تجدید چاپ نشدند و در بررسی دوره مدنظر که از دهه ۷۰ بود قرار نداشتند. همچنین کتاب‌هایی با سبک واژه‌شناسی خبر و روزنامه در سال‌های بعد به چاپ رسیدند که می‌توان به «فرهنگ رسانه: نخستین فرهنگ واژگان نو ظهور در عرصه خبر و رسانه» و «فرهنگ علوم خبری و خبرنگاری، فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی» اشاره کرد.
انتشار «خبرنگار کتاب» از سوی موسسه خانه کتاب
دو کتاب در حوزه خبرنگاری و خبرنگاران کتاب از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است، «خبرنگار کتاب» نام یکی از کتاب‌هاست که در سال ۱۳۸۸ به قلم حمید باباوند نوشته شده و دیگری «من، خبرنگار کتاب: مطالبی از روزنامه نگاران حوزه کتاب» نام دارد که در سال ۱۳۸۶ به اهتمام حسین نوروزی، هومن بابک و نگار پدرام گردآوری شده است. این اثر شامل یادداشت‌ها و گفت‌وگوهای کوتاهی با موضوع روزنامه‌نگاری تخصصی کتاب است که به قلم بیش از ۹۰ نفر از فعالان این حوزه به رشته تحریر درآمده است.
در پایان باید اشاره کرد که سیستم پاسخ‌گویی موسسه خانه کتاب و بانک اطلاعاتی آن که از طریق نشانی الکترونیکی www.ketab.ir قابل دسترسی است از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ را جست‌وجو می‌کند. در گزارش مذکور نیز موضوع کتاب‌های ما حوزه عام خبرنگاری و روزنامه‌نگاری را دربرمی‌گرفت و بخش‌های میان رشته‌ای، تکنیک‌های هنری، فنی خبری و مطبوعاتی مانند عکاسی، گرافیک خبری، مبحث کمک آموزشی و مرتبط با حوزه کودک و نوجوان این رشته را شامل نمی‌شد، بنابراین کتاب‌هایی با عنوان خاطره‌نویسی و خاطره‌گویی خبرنگاران از مصاحبه‌ها و گزارش‌هایشان، همچنین تاریخ روزنامه‌نگاری و مباحث حقوقی خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در آمار کتاب‌ها آورده نشده است.
